صابون (soap) چیست؟

صابون نوعی ماده شوینده پر طرفدار است که به منظور از بین بردن آلودگی‌ها و چربی‌های پوست، مو و یا سایر سطوح مورد استفاده قرار می‌گیرد.

صابون‌ها در گروه تمیزکننده‌هایی هستند که از واکنش بین یک ماده قلیایی مانند سود مایع و یا همان سدیم هیدروکسید با اسیدهای گیاهی یا حیوانی و یا به شکل کلی‌تر از اسیدهای چرب، به وجود می‌آیند. جالب است بدانید که نمک‌های سدیم به کار رفته در صابون تاثیر زیادی در از بین بردن انواع لکه‌های چربی از روی سطوح مختلف دارند.

آشنایی با ساختار کلی صابون

شوینده‌های مختلف و بالاخص صابون، از راه کاهش کشش سطحی آب به نفوذ بهتر مولکول‌های آب بر روی سطوح مختلف کمک زیادی می‌کنند و در نهایت باعث افزایش قدرت آب به منظور حل کردن لکه‌های چربی و کثیفی می‌شوند.

می توان گفت تمامی صابون‌ها از ساختار شیمیایی تقریبا مشابهی تشکیل شده‌اند. این شوینده‌ها از دو بخش آب گریز و آب دوست تشکیل شده‌اند. بخش آبگریز صابون شامل زنجیره هیدروکربنی می‌شود که طول آن به نوع چربی یا روغن مصرفی در ساختار این ماده بستگی دارد و بخش آبدوست آن نیز شامل قسمت آنیونی مولکول می‌باشد. بار منفی موجود در بخش آنیونی صابون به کمک کاتیون‌هایی همچون پتاسیم یا سدیم خنثی می‌شوند.

برای تهیه این ماده لازم است که‌تری گلیسیردهای موجود در چربی یا روغن‌ها در کنار یک نوع باز قوی مثل سدیم هیدروکسید قرار داشته باشند. به طور لازم است بدانید از هر مولکول گلیسرول سه مولکول صابون به وجود می‌آید.

انواع صابون‌ ها بر اساس روش ساخت

به طور کلی برای تهیه صابون روش‌های مختلفی وجود دارد. در این بخش به چند نمونه از روش‌های ساخت این ماده شیمیایی اشاره خواهیم کرد.

روش ذوب و ریختن در قالب

روش ذوب و ریختن، یکی از ساده‌ترین روش‌های ساخت صابون می‌باشد که به صورت خانگی و با استفاده از کمترین تجهیزات نیز قابل انجام است. برای تهیه صابون با استفاده از این روش، می‌توانید از یک صابون ساده استفاده کنید.

• در قدم اول لازم است صابون را ذوب کنید تا کاملا به حالت مایع دربیاید.
• در مرحله بعد رنگ مورد نظر خود و مواد مانند گیاهان، روغن‌های گیاهی و… را به محلول اضافه کنید.
• سپس این مواد را به خوبی مخلوط کرده و سپس مواد را درون قالب بریزید.
• اجازه دهید صابون شما درون قالب خشک و سفت شود.

روش پرس گرم

در روش فرآیند گرم، نسبت یون به روغن، به طور دقیق شبیه به روش پرس سرد نیست. استفاده از این روش نسبت به پرس سرد راحت‌تر است و معمولا برای تهیه صابون‌های لباسشویی استفاده می‌شود. توجه داشته باشید که زیبایی و جلوه صابون‌هایی که از طریق پرس سرد تهیه می‌شوند، مانند صابون‌هایی که به روش پرس سرد تولید می‌شوند، نیست.

روش پرس سرد

تولیدکنندگان صابون با استفاده از روش پرس سرد، بهترین و زیباترین صابون‌ها را تولید می‌کنند. روند تهیه صابون به این روش کند است و به همین دلیل تولیدکنندگان صابون، زمان کافی برای ایجاد طرح‌های دلخواه بر روی صابون‌ها را دارند. بیشتر صابون‌های موجود دربازار با استفاده از روش پرس سرد تولید می‌شوند.

روش فشرده‌سازی مجدد/ روش زنجیره سازی

در این روش دستگاه‌های مخصوص اقدام به فشرده‌سازی صابون‌ها می‌کنند. در این روش صابون‌های قدیمی در ابتدا خرد شده و پس از ذوب کردن آن‌ها را تبدیل به صابون‌های جدید می‌کنند. توجه داشته باشید که هر کدام از روش‌های ساخت صابون، محاسن و معایب خاص خود را دارند و صابون‌های تهیه شده از روش‌های مختلف نیز خواص متفاوتی را دارا می‌باشند.

تفاوت پن و صابون چیست؟

بی شک امروزه در کنار صابون‌ها نام پن‌ها را نیز شنیده‌ایم. صابون‌های سنتی از ترکیب روغن‌ها (چربی‌های حیوانی یا روغن‌های گیاهی) و مایع (معمولا آب) با یک ماده قلیایی تولید می‌شوند. درواقع استفاده از ماده قلیایی باعث می‌شود تا روغن‌ها به اصطلاح صابونی بشوند. منظور از اصطلاح «صابونی ‌شدن» تبدیل روغن، مایع و ماده قلیایی به این ماده شیمیایی است.

پن‌ها ظاهری شبیه صابون دارند اما فرآیند تولید و ساختار متفاوتی نسبت به صابون‌ها دارند. استفاده کردن از پن‌ها جلوی آسیب رساندن به چربی‌های مفید پوست را می‌گیرد و علاوه بر پاک کنندگی پوست از رشد باکتری‌های پوستی جلوگیری می‌کند. در واقع پن صورت، چربی طبیعی پوست را از بین نمی‌برد و با داشتن برخی از خواص درمانی به تمیزی پوست از آلودگی‌ها کمک می‌کند.

همچنین پن فاقد اسانس و پارابن می‌باشد و ph آن اغلب کمتر از 6 است که این عدد بسیار نزدیک به ph یک پوست نرمال می‌باشد. متاسفانه بسیاری از صابون‌ها چربی طبیعی سطح پوست را از بین می‌برند و سبب می‌شوند به مرور پوست برای محافظت از خود چربی و ملانین بیشتری تولید کند.

نگاهی به تولید صابون از گذشته تا به امروز

در زمان‌های قدیم صابون را از موادی همچون دنبه، پیه و یا چربی گاو در ممالک اسلامی و یا چربی خوک در ممالک غیر اسلامی تولید می‌کردند.

امروزه برای تولید این ماده شیمیایی به جای استفاده از چربی‌های حیوانی از برخی از روغن‌های گیاهی همچون روغن نارگیل، روغن زیتون، روغن نخل، روغن برخی میوه‌های خاص و… استفاده می‌کنند. در ادامه این فرایند در ساختار صابون از عطر، رنگ، روغن‌های اساسی، برخی گیاهان و ترکیبات دیگر استفاده می‌شود. لازم به ذکر است بسته به نوع و ساختار صابون مواد افزودنی متفاوتی در ساختار آن به کار می‌رود.

جالب است بدانید، استفاده از روغن‌های گیاهی در ترکیبات صابون‌ها یکی از مهم‌ترین تفاوت‌های پن و صابون می‌باشد.

سخن آخر

در این مقاله به تعریف صابون و شرح ساختار و کاربرد‌های آن پرداختیم. نکته مهم اینکه سعی کنید در هنگام خرید این ماده شیمیایی به نوع پوست خود توجه داشته باشید و محصولی متناسب با نیاز پوستی خود خریداری نمایید. همچنین بهتر است برای حفظ چربی طبیعی پوستتان به صورت مرتب و مداوم از این ماده استفاده نکنید.